Tanım Demans, bilişsel işlevlerde ilerleyici bozulma ile karakterize edilen bir sendromdur. Hafıza, dikkat, dil, problem çözme ve günlük yaşam aktivitelerinde kayıplara yol açar. Alt Tipler Alzheimer hastalığı, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans, frontotemporal demans, mikst tip demans. Risk Faktörleri İleri yaş, aile öyküsü, düşük eğitim seviyesi, hipertansiyon, diyabet, sigara, depresyon. Nedenler Nörodejeneratif hastalıklar, serebrovasküler hastalıklar, travmatik beyin hasarı, metabolik bozukluklar. Belirtiler Hafıza kaybı, kafa karışıklığı, konuşma bozuklukları, yön bulma güçlüğü, kişilik değişiklikleri, ajitasyon, uyku bozuklukları. Evreleri Hafif kognitif bozukluk → Erken evre demans → Orta evre demans → İleri evre demans. Tanı Yöntemleri Klinik değerlendirme, nöropsikolojik testler (MMSE, MoCA), beyin görüntüleme (MR, BT, PET), biyobelirteçler (beyin-omurilik sıvısında beta-amiloid ve tau protein düzeyleri). Tedavi Kesin tedavisi yoktur. Semptomları azaltmaya ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik ilaçlar (kolinesteraz inhibitörleri: donepezil, rivastigmin, galantamin; NMDA antagonistleri: memantin) ve destekleyici bakım uygulanır. Davranışsal ve çevresel düzenlemeler önemlidir. Korunma Yolları Fiziksel ve zihinsel aktivitenin artırılması, sağlıklı beslenme (Akdeniz diyeti), kronik hastalıkların kontrolü, sosyal etkileşimin sürdürülmesi.

Tanım Beyinde beta-amiloid plaklarının ve tau protein birikimlerinin neden olduğu ilerleyici nörodejeneratif bir hastalıktır. Demansın en yaygın nedenidir. Risk Faktörleri İleri yaş, genetik yatkınlık (APOE4 taşıyıcılığı), hipertansiyon, diyabet, depresyon, düşük eğitim seviyesi. Nedenler Beta-amiloid plakları ve tau protein yumaklarının birikimi, nöroinflamasyon, sinir hücrelerinde dejenerasyon. Belirtiler Unutkanlık (özellikle yakın dönem hafıza kaybı), yön bulma güçlüğü, konuşma bozuklukları, kişilik ve davranış değişiklikleri, ajitasyon. Evreleri Preklinik evre → Hafif kognitif bozukluk → Erken evre Alzheimer → Orta evre Alzheimer → Geç evre Alzheimer. Tanı Yöntemleri Klinik değerlendirme, nöropsikolojik testler, beyin görüntüleme (MR, PET, SPECT), biyobelirteçler (beyin-omurilik sıvısında beta-amiloid ve tau protein ölçümü). Tedavi Kolinesteraz inhibitörleri (donepezil, rivastigmin, galantamin), NMDA antagonistleri (memantin). Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik deneysel tedaviler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Destekleyici Bakım Hasta yakınlarına psikososyal destek, bilişsel terapi, günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesi, güvenlik önlemleri. Korunma Yolları Düzenli fiziksel egzersiz, Akdeniz diyeti, mental ve sosyal aktiviteler, hipertansiyon ve diyabet kontrolü.

Tanım Lewy cisimciklerinin (anormal alfa-sinüklein protein birikimi) beyin hücrelerinde birikmesi sonucu gelişen, bilişsel ve motor fonksiyonları etkileyen ilerleyici bir nörodejeneratif hastalıktır. Risk Faktörleri İleri yaş, genetik yatkınlık, erkek cinsiyet, aile öyküsü. Nedenler Beyinde anormal alfa-sinüklein protein birikimi, dopaminerjik ve kolinerjik sistemlerde bozulma, oksidatif stres. Belirtiler - Bilişsel belirtiler: Dalgalanan bilinç durumu, dikkat eksikliği, görsel halüsinasyonlar. \n- Motor belirtiler: Parkinsonizm (ellerde titreme, kas sertliği, hareket yavaşlığı, yürüme bozukluğu). \n- Otonomik belirtiler: Düşük tansiyon, terleme bozuklukları, idrar sorunları. \n- Psikiyatrik belirtiler: Depresyon, kaygı bozukluğu, REM uykusu davranış bozukluğu (kabuslara ve canlı rüyalara bağlı olarak uykuda bağırma, hareket etme). Evreleri - Erken evre: Hafif unutkanlık, dikkat eksikliği, hafif motor belirtiler. \n- Orta evre: Halüsinasyonlar, belirgin hareket bozukluğu, günlük aktivitelerde zorlanma. \n- İleri evre: Şiddetli demans, yutma güçlüğü, tam bağımlılık. Tanı Yöntemleri - Klinik değerlendirme (bilişsel ve motor testler). \n- Beyin görüntüleme (MRI, DaTSCAN – dopaminerjik sistem kaybını gösterir). \n- Biyobelirteç testleri (beyin-omurilik sıvısı analizi). Tedavi - İlaç tedavisi: \n - Kolinesteraz inhibitörleri (rivastigmin, donepezil) bilişsel belirtileri hafifletebilir. \n - Levodopa parkinsonizm semptomları için kullanılabilir ancak halüsinasyonları kötüleştirebilir. \n - Halüsinasyonlar için atipik antipsikotikler (ketiapin, klozapin – dikkatli kullanılmalıdır). \n- Destekleyici tedaviler: Fizik tedavi, REM uyku bozukluğu için melatonin veya klonazepam. Önleme Kesin bir önleme yöntemi bilinmemektedir. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, beyin sağlığını koruyucu aktiviteler önerilir.

Tanım Beyne giden kan akışının ani olarak kesilmesi veya kanama sonucu beyin hücrelerinin hasar görmesiyle ortaya çıkan, acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. Türleri - İskemik inme (%85-90): Beyin damarlarının tıkanması sonucu gelişir. \- Hemorajik inme (%10-15): Beyin damarlarının yırtılmasıyla kanamanın beyin dokusuna zarar vermesi sonucu oluşur. Geçici iskemik atak (TIA): Kalıcı hasar bırakmayan, kısa süreli geçici inme belirtileriyle seyreden durum. Risk Faktörleri - Değiştirilemeyen: Yaşlılık, erkek cinsiyet, aile öyküsü, genetik faktörler. - Değiştirilebilir: Hipertansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, sigara, alkol, obezite, atriyal fibrilasyon, hareketsiz yaşam. Nedenler - İskemik inme nedenleri: Ateroskleroz (damar sertliği), emboli (kalp kaynaklı pıhtı atması), küçük damar hastalığı. - Hemorajik inme nedenleri: Hipertansiyon, beyin anevrizmaları, travma, kan sulandırıcı ilaçlar. Belirtiler Yüzde ani asimetri, yüz felci. Kol veya bacakda tek taraflı güçsüzlük. Konuşmada bozulma, anlamsız konuşma. Ek belirtiler: Baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, görme kaybı, şiddetli baş ağrısı. Belirtiler fark edilir edilmez acil müdahale gerekir. Tanı Yöntemleri - Görüntüleme: Beyin BT (kanama var mı?), MR (damar tıkanıklığını gösterir), MRA (anjiyografi ile damar değerlendirmesi). Kan testleri: Kan şekeri, pıhtılaşma testleri, kolesterol, elektrolitler. Kalp değerlendirmesi: EKG, Ekokardiyografi (kalp kaynaklı pıhtılar için). Acil Tedavi - İskemik inmede: İlk 4,5 saat içinde trombolitik tedavi (tPA), uygun vakalarda mekanik trombektomi (damar içi pıhtı çıkarma). - Hemorajik inmede: Kan basıncının kontrolü, cerrahi müdahale (büyük kanamalarda). - Genel yaklaşımlar: Oksijen desteği, sıvı dengesi, yoğun bakım takibi. İyileşme ve Rehabilitasyon - Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Kas gücünü geri kazandırma, yürüme ve konuşma terapileri. - İlaçlar: iskemik inmede kan sulandırıcılar (aspirin, klopidogrel), hipertansiyon ve kolesterol ilaçları. Önleme - Hipertansiyon, diyabet, kolesterol kontrolü. - Sağlıklı beslenme (Akdeniz diyeti), düzenli egzersiz. - Sigara ve aşırı alkol tüketiminden kaçınma. - Aritmi (örneğin atriyal fibrilasyon) varsa uygun kan sulandırıcı tedavi kullanımı.

Tanım Migren, orta veya şiddetli baş ağrısı ataklarıyla seyreden, sıklıkla tek taraflı ve zonklayıcı karakterde olan, bazen mide bulantısı ve ışığa duyarlılıkla birlikte görülen bir nörolojik hastalıktır. Türleri - Auralı migren: Baş ağrısı başlamadan önce görsel veya duyusal belirtilerin (ışık çakmaları, bulanık görme, uyuşma gibi) olduğu migren türü. - Aurasız migren: Aura olmadan meydana gelen yaygın migren türü. - Kronik migren: Ayda 15 gün veya daha fazla süren migren atakları. - Hemiplejik migren: Geçici felç benzeri semptomlarla seyreden nadir migren türü. Risk Faktörleri Genetik yatkınlık, kadın cinsiyet (hormonal etkiler), stres, uykusuzluk, düzensiz beslenme, aşırı kafein veya alkol tüketimi. Nedenler Beyin damarlarının genişleyip daralması, nörotransmitter değişiklikleri (serotonin seviyelerinde dalgalanmalar), merkezi sinir sistemi hassasiyeti. Tetikleyiciler - Besinler: Çikolata, peynir, işlenmiş etler, monosodyum glutamat (MSG), alkol. \n- Çevresel faktörler: Parlak ışık, yüksek ses, güçlü kokular. - Diğer: Stres, hormonal değişiklikler (adet dönemi, doğum kontrol hapları), açlık, aşırı fiziksel aktivite. Belirtiler - Baş ağrısı: Genellikle tek taraflı, zonklayıcı ve şiddetli. - Görsel belirtiler: Işık çakmaları, bulanık görme, görme kaybı. - Diğer belirtiler: Mide bulantısı, kusma, ışık ve sese duyarlılık, baş dönmesi. Evreleri .Prodrom evresi: Yorgunluk, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu (saatler veya günler önce başlayabilir). . Aura evresi (bazı hastalarda): Görsel veya duyusal belirtiler. . Baş ağrısı evresi: 4-72 saat sürebilen şiddetli ağrı. . Postdrom evresi: Ağrının azalmasından sonra yorgunluk ve bilişsel yavaşlama. Tanı Yöntemleri - Klinik değerlendirme: Hasta öyküsü, baş ağrısı günlüğü. - Beyin görüntüleme: MR veya BT (sekonder baş ağrılarını dışlamak için). - Nörolojik muayene: İkincil nedenler (örneğin tümör, enfeksiyon) açısından değerlendirme. Yaşam Tarzı ve Önleme - Düzenli uyku ve yemek saatleri. - Stres yönetimi (meditasyon, gevşeme teknikleri). - Tetikleyici gıdalardan kaçınma. - Düzenli egzersiz (aşırıya kaçmadan, hafif tempolu yürüyüşler).

Tanım Vücuttaki birçok periferik siniri etkileyen, his kaybı, güçsüzlük ve ağrı gibi belirtilerle seyreden sinir hastalıkları grubudur. Nedenleri Diyabet (diyabetik nöropati), otoimmün hastalıklar (Guillain-Barré Sendromu, CIDP), enfeksiyonlar (HIV, Lyme hastalığı), toksinler (alkol, ağır metaller), genetik hastalıklar (Charcot-Marie-Tooth), vitamin eksiklikleri (B12, B1). Belirtiler Uyuşma, karıncalanma, yanma hissi, kas güçsüzlüğü, refleks kaybı, denge bozukluğu, otonomik semptomlar (terleme, tansiyon düşmesi, bağırsak ve mesane sorunları). Teşhis Yöntemleri Nörolojik muayene, elektromiyografi (EMG), sinir iletim çalışmaları, kan testleri (şeker, vitamin seviyeleri, otoimmün belirteçler), genetik testler, sinir biyopsisi (nadiren). Tedavi Yöntemleri Altta yatan nedene yönelik tedavi (diyabet kontrolü, vitamin takviyesi, otoimmün hastalıklar için immünomodülatörler), ağrı yönetimi (gabapentin, pregabalin), fizik tedavi ve rehabilitasyon. Komplikasyonlar Kronik ağrı, hareket kısıtlılığı, enfeksiyonlara yatkınlık, denge kaybı ve düşme riski, otonomik bozukluklar (kalp ritim bozukluğu, sindirim problemleri). Önleme Yöntemleri Diyabetin kontrol altında tutulması, alkol ve toksinlerden kaçınma, dengeli beslenme ve vitamin desteği, düzenli egzersiz ve sinir hasarına neden olabilecek ilaçlardan kaçınma.